Όσα δε γνωρίζουμε για το Αδριάνειο Υδραγωγείο! Ένα υποδειγματικά ανθεκτικό έργο που συνεχίζει να λειτουργεί 1880 χρόνια μετά την κατασκευή του.

Το Αδριάνειο Υδραγωγείο αποτελεί μοναδικό στοιχείο Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ένα υποδειγματικά ανθεκτικό εν λειτουργία έργο. Συγκεκριμένα, το Αδριάνειο Υδραγωγείο είναι ένα υπόγειο ρωμαϊκό έργο με νεότερα στοιχεία, που ακόμα υδρομαστεύει το υπόγειο νερό, αλλά και εγκάρσιες ροές στη διαδρομή από τις πηγές της Πάρνηθας μέχρι το Κολωνάκι. Το συνολικό του μήκος είναι 23,5 χλμ. με τα επιφανειακά τμήματα να αφορούν:

• Ρωμαϊκό τμήμα μήκους 3,1 χλμ. από την Πάρνηθα μέχρι το Ολυμπιακό Χωριό.
• Κεκλιμένη στοά εισόδου στο Ολυμπιακό Χωριό.
• 228 ορατούς φανούς (19ου – 20ου αιώνα).
• Δεξαμενές ΕΥΔΑΠ κατάληξης του υδραγωγείου στο Κολωνάκι.

Περιλαμβάνει υποδομές που κατασκευάστηκαν μεταξύ 1860-1930 από τον Δήμο Αθηναίων και από την ΟΥΛΕΝ (2 Δεξαμενές Κολωνακίου, Υπόγεια Δεξαμενή Χαλανδρίου, τμήμα υδραγωγείου «Κυριακού» Πανόρμου-Κολωνάκι) και αξιοποιήθηκε ως βασικό σύστημα υδροδότησης της πόλης μέχρι την κατασκευή του Φράγματος Μαραθώνα, οπότε και σταδιακά εγκαταλείφθηκε.

Το Αδριάνειο Υδραγωγείο διασχίζει τους Δήμους: Αχαρνών 10,7 χλμ., με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό την κεκλιμένη στοά εισόδου στο Ολυμπιακό Χωριό, Κηφισιάς 2,1 χλμ., Μεταμόρφωσης 2,5 χλμ., Ηρακλείου 1,7 χλμ., Αμαρουσίου 2,3 χλμ., Χαλανδρίου 2,4 χλμ., Φιλοθέης – Ψυχικού 1 χλμ., Αθηναίων 7,2 χλμ., όπου και η γνωστή δεξαμενή της ΕΥΔΑΠ κατάληξης του υδραγωγείου στην ομώνυμη πλατεία στο Κολωνάκι.

Ας κρατήσουμε μερικά ιστορικά στοιχεία για αυτό το αξιοθαύμαστο έργο:

• η κατασκευή του υδραγωγείου ήταν μεν δύσκολη, αλλά σχεδιάστηκε από ικανότατους μηχανικούς και εκτελέστηκε σωστά αποδίδοντας μια σήραγγα στιβαρή που άντεξε στον χρόνο, με τυπικό πλάτος 0.50 m και ύψη από 0.80 έως 2 m.; Το υδραγωγείο λειτούργησε κυρίως μαστεύοντας νερό διερχόμενο μέσα από τα υδροφόρα στρώματα και δευτερευόντως μεταφέροντας νερό από πηγές στους πρόποδες της Πάρνηθας.
• Η λειτουργία της υδρομάστευσης, επιτεύχθηκε με την τμηματική κατασκευή της σήραγγας κάτω από τη στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα.
• Η χάραξη εκμεταλλεύτηκε στο μέγιστο τη μορφολογία του εδάφους, ώστε να καλύψει υπογείως μόλις 110 m επιφανειακής υψομετρικής διαφοράς μεταφέροντας νερό μόνο με τη βαρύτητα. Αυτό παρατηρείται ειδικότερα στο σημείο όπου το υδραγωγείο χωρίς να βγαίνει στην επιφάνεια διέρχεται κάτω από τον ποταμό Κηφισό (θέση Χελιδονού), σε μικρό βάθος από τον πυθμένα της κοίτης, και ελίσσεται για να διατηρήσει την κλίση του.
• Η διαχρονική αξία των αρχαίων υδραυλικών έργων αντικατοπτρίζεται στο Αδριάνειο υδραγωγείο. Η τεχνολογία και τα υλικά εκείνης της εποχής επέτρεψαν να επαναλειτουργήσει ως κύρια πηγή ύδρευσης της Αθήνας μέχρι και 1800 χρόνια μετά την κατασκευή του. Τα υπόγεια έργα οριζόντιας υδρομάστευσης χαρακτηρίζονται από τη διαχρονικότητα και την αειφορία τους, σε σύγκριση με επιφανειακούς μεταφορικούς υδραγωγούς ίδιας ηλικίας που καταστράφηκαν και σύντομα περιήλθαν σε αχρηστία.

Σήμερα το Αδριάνειο Υδραγωγείο σηματοδοτείται με αρνητικό πρόσημο για το περιβάλλον και το υδάτινο ισοζύγιο της πόλης. Στραγγίζει και οδηγεί στη θάλασσα τουλάχιστον 800.000 k.m./έτος υπόγειου νερού της πόλης (650.000 από την Αθήνα και 150.000 στον Κηφισό).

Με το πέρας των έργων, που βρίσκονται υπό μελέτη, υπολογίζεται η αξιοποίηση των υδάτινων πόρων του Υδραγωγείου και η μετατροπή του πρόσημου σε θετικό για το περιβάλλον και το ενεργειακό ισοζύγιο. Με συνολική δυναμική 1,5 εκ. k.m./έτος, μπορεί να αξιοποιηθεί για μη πόσιμες χρήσεις, εξοικονομώντας και το πιο ενεργειακά ακριβό νερό από γεωτρήσεις και ΕΥΔΑΠ.

Μία εντυπωσιακή περίπτωση αξιοποίησης ενός συμβολικού έργου, για έναν σύγχρονο σκοπό.

Ο Αναπτυξιακός Οργανισμός, μετά την μοναδική πρωτοβουλία και συνεισφορά της ΕΥΔΑΠ, θα συνεχίσει και θα εντατικοποιήσει τη συνεργασία όλων των δυνάμεων κι εμπλεκομένων για το ξεχωριστό αυτό έργο, που θα γίνει ορόσημο πολιτισμού, και βιώσιμης ανάπτυξης. Πρόκειται για ένα έργο που απαιτεί τη συνεργασία όλων των δυνάμεων και την συστηματική επικοινωνία που έχει ήδη ξεκινήσει και θα εντατικοποιηθεί μέσω ενός εκτεταμένου προγράμματος ενημέρωσης και διαβούλευσης.